نويسنده: پوريا پهلوان پور
معرفی
«
نمايش زخم مدينه » از آثار شاخص تئاتر مذهبي است. نمايشي كه
توسط کارگردانهای مختلف روي صحنه رفته و نزد تماشاگران و
علاقه مندان به هنر تئاتر، اثري شناخته شده است. اين نمايش
میکوشد با استفاده از ویژگیهای دراماتيك، قصهای پر از نكات
فني و پر کشش براي مخاطبان و استفاده از بازي قدرتمند بازيگران
با تماشاگر مردمي ارتباطي دوچندان برقرار كند. اين نمايش
همچنان كه از نامش پيداست، دوران تاريخي مرتبط با زندگي بانوي
دو عالم حضرت فاطمه زهرا (س) را مورد بررسي قرار میدهد و در
واقع اثري مرتبط با زندگي ايشان است. اين نمايش هم اكنون در
سالن اصلي مجموعه آزادي هرروز در ساعت 15: 18 دقيقه ميزبان
تماشاگران است. زخم مدينه اثري است كه میکوشد دستمايه هاي
هنري را در توصيف و تبيين درست از تاريخ كمك بگيرد و به اين
شكل اثري متناسب با باورهاي مخاطب و همچنين به لحاظ ساختاري
قابل درك بيافريند. مهدي متوسلي، نويسنده اين اثر از شاخصترین
نمايشنامه نويسان حوزه تئاتر مذهبي است كه طي اين ساليان آثار
متعدد و پر تماشاگری را نوشته است. زخم مدينه نيز همچون بسياري
از آثار دربرگيرنده نكاتي قابل تأمل است.
متن
عموماً
استفاده از دو گونه روايت حال و تاريخي در ژانرهاي مختلف هست،
سينما و ادبيات در اين زمينه قابل اشاره هستند. با اين حال
ژانر تئاتر به دليل ویژگیهای اجرايي، بياني و كيفيت گفتاري
روايت روي صحنه در اين زمينه قابل اشاره است. نمايش زخم مدينه
هم از چنين كيفيتي برخوردار است. اين نمايش دوران دفاع مقدس را
با زمان حضرت زهرا (س) به صورت موازي در داستان میآورد و به
اين شكل تركيبي حماسي، زيبايي شناسي به وجود میآورد. همين
ويژگي داستان را از حالت روايت خطي و مستقيم درآورده و ويژگي
تأثیرگذاری به آن بخشيده است، از اين رو مخاطب با دو فضا روبه
رو میشود. فضاي تاريخي و معاصر اگرچه همچون دو كيفيت ممتاز و
متفاوت مطرح میشوند، اما به دليل کیفیتهای معنوي دوران دفاع
مقدس، مفاهيم معنوي و متعالي و حسي، نور و حال و هواي آن دوران
تقارني اصيل و زيبايي شناختي در اثر برقرار شده است. مهدي
متوسلي كه در پرداخت اين گونه تکنیکهای داستاني دستي توانا
دارد، اين بار در زخم مدينه نيز توانايي خاصي از خود نشان
میدهد.
اين ويژگي در شكل اجرايي نيز باز هم تأثیرگذار است زيرا بر
كشمكش درام و ريتم اثر تاثير به سزايي گذاشته و همچون دو برگ
از يك تاريخ در تورقي پرشتاب است. مخاطب با ديدن اين صحنهها،
با حركت پرشتاب داستان روبه رو میشود و به اين شكل با اثر
ارتباطي منطقي برقرار میکند.
كارگرداني
عبدالرضا
كيهاني كه در توليدات تئاتري دفاع مقدس و آثار مذهبي سوابق
متعددي دارد حالاسكانداري اجراي «زخم مدينه» را برعهده گرفته
است. وي پيش از اين در كسوت مدير توليد بسياري از توليدات فاخر
و مذهبي فعاليت داشته است. اجراي او از «زخم مدينه» مبتني بر
اقتباس شيوه منعطف كارگرداني، فضاسازي هاي تصويري و تاثيرگذار،
استفاده از بازي كلاسيك بازيگران در توصيف قصه و ديالوگ ها و
استفاده بجا از عناصر نورپردازي است. ريتم مناسب نمايش كه ناشي
از بازخواني درست او از ويژگي هاي تكنيكي متن است بر زيبايي
كار اين كارگردان افزوده است. زخم مدينه به لحاظ طراحي صحنه،
روالي منطقي را طي مي كند. اصل استفاده از فضاي متناسب با زمان
از ويژگي هاي قابل اشاره در طراحي صحنه است. با اين حال در
همين اصل نيز سادگي، دوري از دكور پيچيده و اغراق آميز با صحنه
هاي پيچيده پرهيز شده است. كارگردان مي كوشد با استفاده از
فضايي ساده، حسي و تاثيرگذار بر بار درام بيفزايد. استفاده از
نورهاي معنوي، تاثيرگذار و داراي نشانه شناسي خاص از ديگر
ويژگي هاي قابل اشاره در كارگرداني اين اثر است. كارگردان به
خوبي مي داند كه متن به لحاظ جوهره هاي ذاتي و بياني داراي
نكات خاصي است. از اين رو نه با بازي هاي سنگين راه را بر
ظرافت هاي متن مي بندد و نه با دكوري كه در هر حال مخاطب را به
خود وا مي دارد. اصولاً استفاده از دكور راحت و متناسب با قصه
دو ويژگي دارد.
اول اينكه امكان جولان و تكاپوي بيشتر را به بازيگران مي دهد.
دوم اينكه بدون دليل ذهن مخاطب را به خود مشغول نمي كند. همين
ويژگي از نكات قابل اشاره در نمايش زخم مدينه است. عبدالرضا
كيهاني با اجراي اين اثر كه در سالني نه چندان آشنا براي
مخاطبان تئاتر هم به اجرا درمي آيد، دور تازه اي از فعاليت هاي
حرفه اي خود را سپري مي كند. اين نمايش به لحاظ موقعيت و شناخت
تماشاگران با سالني مركزي و نزديك به نقاط مركزي شهر تناسب
دارد و همين مسئله مي توانست بار زيادي از شناخت مخاطبان در
نمايش يادشده را حل كند.
بازيگري
نمايش
زخم مدينه با ايفاي نقش انوشيروان ارجمند، جليل فرجاد، اسدالله
بابايي، مهدي اميني، محمد سراج و... همراه است. اين بازيگران
عمدتاً در بسياري از آثار مذهبي، دفاع مقدس و توليدات فاخر
بازي داشته و در اين زمينه كارنامه قابل قبولي از خود ارائه
كرده اند. ويژگي هاي بازي آنها به اين بازيگران اجازه مي دهد
به راحتي در نقش هاي تاريخي جولان و تكاپو داشته باشند و به
هنرنمايي بپردازند.
انوشيروان ارجمند در زمره بازيگراني است كه همواره همچون
استوانه اي در اين آثار مطرح شده است. از سوي ديگر بازيگراني
همچون جليل فرجاد به دليل كيفيت بازي روان، طنين لحن و تسلط بر
دكلاماسيون معاصر و تاريخي از خود موفقيت خاصي نشان داده اند.
اما در كل مي توان عنصر بازيگري در اين نمايش را مبتني بر
عناصر كلاسيك اين هنر قلمداد كرد. به تعبيري بازي ها سنگين و
بشدت تئاتري است.
جديت داستان و ماجرا امكان بيشتر براي بازيگران گذاشته است.
بازي ها اگرچه در قالب رئال تعريف مي شود، اما اين رئاليته به
هيچ وجه به كيفيت هاي روزمره و محاوره نزديك نمي شود. در واقع
نمي توان گونه اي از بازي نزديك به بيان روزمره با كوچه و
بازار را در كار بازيگران ديد.
آنها به گونه اي فخر خلاق در بيان روي مي آورند و همين امر
ناشي از ويژگي هاي خود درام و كيفيت هاي جديت در قصه است.
منبع:
-
روزنامه ايران، شماره 5057 به تاريخ
30/1/91،
صفحه 20 (تئاتر) |